Bron: E.H. Patrick van der Vorst (www.christian.art) 🇧🇪🇪🇸🇮🇹🇱🇺🇬🇧
Evangelie van 4 november 2024

Heilige Karel Borromeus, bisschop

Mediterend over de dode Christus
Schilderij van Giovanni Battista Crespi, il Cerano (1573-1632),
Olieverf op doek, 209 cm. hoog, x 156 cm. breed,
Uitgevoerd rond 1610
© Prado Museum, Madrid

Reflectie bij het schilderij:

Vandaag vieren we de heilige Karel Borromeus (1538-1584), aartsbisschop van Milaan en kardinaal. Samen met Sint Ignatius van Loyola en Sint Philip Neri was hij een sleutelfiguur in de Contrareformatie, die zich inzette om de uitdagingen van de protestantse Reformatie aan te pakken. Als onderdeel van deze missie leidde Karel grote hervormingen binnen de katholieke kerk, waaronder de oprichting van seminaries gewijd aan de opleiding en vorming van priesters. Zijn diepe waardering voor de kunsten bracht hem ertoe hun kracht te benutten als een instrument voor evangelisatie, als reactie op de Reformatie.

De Reformatie, met name in de meer radicale takken ervan, stapte af van het gebruik van religieuze kunst. Protestantse hervormers zoals Maarten Luther en vooral Johannes Calvijn waren kritisch over de nadruk die de katholieke kerk legde op religieuze afbeeldingen en de verering van heiligen. Ze geloofden dat dergelijke praktijken konden leiden tot afgoderij en afleiden van de directe aanbidding van God. Als gevolg hiervan verwijderden veel protestantse kerken religieuze kunst uit hun ruimtes, en ontdeden ze hun interieurs van schilderijen, beelden en andere iconografie die gebruikelijk waren in de katholieke eredienst. Deze verschuiving was vooral duidelijk zichtbaar in calvinistische regio's, waar het iconoclasme - de opzettelijke vernietiging van religieuze afbeeldingen - wijdverspreid werd, omdat ze de kerk probeerden te zuiveren van elk vermeend misbruik van afbeeldingen.

Als reactie hierop behield de katholieke kerk, als onderdeel van de contrareformatie, niet alleen het gebruik van religieuze kunst, maar verhoogde ook het belang ervan. Het Concilie van Trente (1545-1563) bevestigde de waarde van sacrale kunst als een middel om devotie te inspireren, de gelovigen te onderwijzen en God te verheerlijken. Karel Borromeus was een voortrekker in de visie dat kunst een krachtig instrument is om het geloof te promoten en hielp het hele tijdperk van de barokkunst te laten ontstaan.

De spiritualiteit van Karel Borromeus werd sterk beïnvloed door de Geestelijke Oefeningen van Sint Ignatius van Loyola. Deze oefeningen moedigden de gelovigen aan om na te denken over afbeeldingen van het lijden van Christus en te mediteren over de dode Christus, zoals afgebeeld in dit schilderij hier door Crespi. Om af te sluiten laat ik u een gebed van de heilige Karel:

Almachtige God, u hebt de mens gul de mysteries van uw leven bekendgemaakt door Jezus Christus, uw Zoon in de Heilige Geest. Verlicht mijn geest om deze mysteries te kennen die uw Kerk koestert en onderwijst.

Beweeg mijn hart om ze lief te hebben en mijn wil om in overeenstemming ermee te leven.

Geef mij het vermogen om dit geloof aan anderen te onderwijzen zonder trots, zonder pronkzucht en zonder persoonlijk gewin.

Laat mij beseffen dat ik eenvoudigweg Uw instrument ben om anderen kennis te laten nemen van de wonderbaarlijke dingen die U voor al Uw schepselen hebt gedaan. Help mij trouw te zijn aan deze taak die U mij hebt toevertrouwd.

Amen.

Lucas 14:12-14

12 En tot zijn gastheer zeide Hij: Wanneer ge een middag- of avondmaal houdt, nodig dan niet uw vrienden of broers, uw bloedverwanten of rijke buren; want misschien nodigen ze u terug, en ge krijgt het vergolden. 13 Maar als ge een maaltijd houdt, nodig dan armen, gebrekkigen, kreupelen, blinden. 14 Dan zult ge gelukkig zijn, omdat ze het u niet kunnen vergelden; want dan zal men het u bij de opstanding der rechtvaardigen vergelden.