Elke paar maanden verschijnt er een nieuw probleem of syndroom dat voortkomt uit het gebruik van sociale media. Dit zegt iets over de potentïele 'downside' van de technologie; de valkuilen die het met zich meebrengt, de fascinatie met de -ongekende- mogelijkheden die het biedt, de angst om 'achter te blijven' enzovoort. De nieuwste vorm hiervan die naar voren komt, wordt het 'hoofdpersonagesyndroom' genoemd.
Momenteel is het hoofdpersonagesyndroom een enigszins vage term, die meer in de media en op sociale media wordt gebruikt dan in de wetenschappelijke wereld. De term verwijst naar een breed scala aan gedragingen en uitingen van gedachten. In de kern is het wanneer iemand zichzelf presenteert of voorstelt als de hoofdrolspeler in een soort fictieve versie van zichzelf, van hun leven, meestal het eigen, maar ook, en meer verontrustend, dat van iemand anders, een alter ego, en dat leven uitbeeld via sociale media.
Het hoofdpersonagesyndroom is niet hetzelfde is als een zelfpresentatiestrategie. In het tweede geval concentreert een persoon zich op een aspect, of meerdere, van zichzelf waarvan hij of zij hoopt dat deze bij de situatie passen, vaak in hun eigen voordeel. Het is duidelijk dat bijna iedereen verschillende aspecten van zichzelf presenteert in verschillende situaties en contexten. Het overnemen van ander gedrag uit ons repertoire, in verschillende contexten, om aspecten van onze eigen persoonlijkheid te benadrukken, is volkomen acceptabel. In feite kan dit sociale interacties makkelijker en veiliger maken.
Degenen met het hoofdpersonagesyndroom echter, lijken daarentegen grotendeels of zelfs geheel iemand anders te willen zijn. Hoewel bijna iedereen zichzelf op een bepaalde manier zal presenteren, betekent dat niet dat iemand het hoofdpersonagesyndroom toepast.
Het benadrukken van bepaalde aspecten van een persoonlijkheid heeft niet dezelfde functie als het hoofdpersonagesyndroom, dat wil zeggen dat het hoofdpersonagesyndroom zich niet om dezelfde redenen manifesteert als veranderingen in de zelfpresentatie. Een interessante parallel met het hoofdpersonagesyndroom dat dit verschil illustreert, om het inzichtelijk te maken, zijn de overeenkomsten met het Munchausen-syndroom (Munchhausen-by-proxy). Hoewel het Munchausen-syndroom over het algemeen het veinzen van een ziekte of ziektebeeld inhoudt, is het een manier om met emotionele problemen om te gaan; zelfpresentatiestrategien zijn dat niet. Het hoofdpersonagesyndroom brengt dat soort gedrag een stuk verder en dieper in alle aspecten van iemands leven.
Wanneer we de extremere parallellen met Munchausen buiten beschouwing laten en we ons afvragen of een digitaal fantasieleven echt een probleem is, kunnen we bezien of dit soort gedrag van sociale media naar de echte wereld wordt getransplanteerd door ons voor te stellen hoe het eruit zou zien en hoe we er op zouden reageren wanneer we er getuige van zouden zijn - vooral in een situatie die we goed kennen. Deze insteek illustreert al snel dat iemand die zich in de echte wereld op deze manier gedraagt, gezien zou worden als iemand die iets heel eigenaardigs doet; egocentrisch is, narcistisch, of zelfs sociopatische trekjes heeft, meestal een gevolg van gebrek aan eigenwaarde; het minderwaardigheidscomplex. Dat kan ons laten zien dat niet per se de persoon maar de werkelijke wereld een probleem heeft, en dat we moeten nadenken over onze houding en onze moderne normen en waarden ten overstaan van het fenomeen.
Dit soort fantasiegedrag is alleen nieuw omdat het nu overwegend via sociale media wordt gedaan. Er zijn talloze niet-digitale voorbeelden van mensen die zichzelf opnieuw uitvinden of valse versies van zichzelf presenteren zoals de fictieve Baron Munchausen. We moeten dus voorzichtig zijn bij het onderscheiden van het hoofdpersonagesyndroom en het opnieuw uitvinden van een persona voor professionele entertainers, hoewel er ook voorbeelden van het tweede zijn waar dat vreselijk mis is gegaan (Method Acting). Sociale media maken het voor iedereen veel makkelijker en vooral aanlokkelijker om een valse versie van zichzelf te presenteren. Er zijn parallellen met nepnieuws en narcisme; een opgeblazen of kunstmatige ego bedoeld om vermeende tekortkomingen te verbloemen. Wederom, geen nieuwe fenomenen echter wel fenomenen die door de media, in deze met name de sociale media, wordt gefaciliteerd; voor veel mensen direct toegankelijk is, als op een presenteerblaadje aangereikt.
Digitale communicatieplatforms maken het gemakkelijker voor mensen om in de val van het hoofdpersonagesyndroom te trappen. De anonimiteit die digitale communicatie biedt, stelt mensen in staat zichzelf opnieuw uit te vinden, of, in extreme en potentieel gevaarlijke gevallen, veel gemakkelijker volledig valse versies van zichzelf kunnen presenteren. Het gebrek aan directe en corrigerende persoonlijke feedback zorgt ervoor dat dit gedrag blijft voortduren. Als parallel kunnen we opmerken dat het gemak van liegen via internet wellicht het verschijnsel 'Munchhausen by Internet' heeft aangemoedigd.
Mensen worden snel bekrachtigd voor hun gedrag op sociale mediaplatforms. Soms leidt dit ertoe dat ze door anderen worden gemanipuleerd tot steeds extremer gedrag om de sociale goedkeuring te verkrijgen waar ze blijkbaar naar hunkeren die ze anders zouden ontberen. Roofdieren gebruiken internet en zullen kwetsbare anderen manipuleren om zich te gedragen op manieren die ze normaal niet zouden doen. We zien dit bij mensen die seksueel worden uitgebuit door aangemoedigd te worden ongepast gedrag te vertonen om aandacht te krijgen. Vervolgens worden ze op gruwelijke wijze behandeld en daarna tot doelwit gemaakt. Er zit psychopathie in deze manipulaties, en deze roofdieren vertonen meestal elementen van de duistere triade: psychopathie, sociopathie en narcisme. Er zijn misschien niet echt veel 'voordelen' aan het hoofdpersonagesyndroom - en het pesten en bespotten dat dit kan veroorzaken illustreert een andere, dieperliggende oorzaak.
Het suggereert dat het hoofdpersonagesyndroom zelf, kenmerken deelt met psychologische problemen wo. de narcistische persoonlijkheidsstoornis, en elke andere stoornis die gepaard gaat met wanen en waanbeelden. Vooralsnog lijkt dit alleen het geval voor een minderheid van de mensen die zich overgeven aan het hoofdpersonagesyndroom, maar het suggereert eveneens dat dit soort fantasien kan leiden tot gedrag dat uiteindelijk lijkt op gedrag dat wordt gezien bij persoonlijkheidsstoornissen wanneer het meer diepgeworteld is. Het -door ontsnapping aan de werkelijkheid- in stand gehouden fantasiegedrag kan ook een ernstig probleem zijn voor mensen die kwetsbaar zijn voor het ontwikkelen van psychologische problemen als angstaanvallen, depressie etc. - niet alleen bij persoonlijkheidsstoornissen.
Sommigen beschouwen het hoofdpersonagesyndroom als een vorm van 'empowerment', een manier om zichzelf opnieuw uit te vinden om de controle over te nemen, maar dit vergroot alleen maar de problemen van die persoon. Als iemand zichzelf opnieuw moet uitvinden, dan is er hoogstwaarschijnlijk iets fundamenteel mis met haar of zijn leven en/of leefomgeving. Het ontwikkelen van een digitaal fantasieleven is op zijn best een afleiding, die, bijna onvermijdelijk, verdere problemen zal aanwakkeren en de persoon ervan zal weerhouden om aan te pakken wat er werkelijk zou moeten worden aangepakt.
.
Er wordt ook beweerd dat het hoofdpersonagesyndroom een vorm van mindfulness is, waardoor mensen in het moment kunnen leven. Deze bewering is verre van juist en geeft een incorrect beeld. Mindfulness gaat immers over het bewust zijn van de realiteit van je heden, het opmerken van je omgeving en het bevrijden van jezelf van invloeden, met name uit het verleden. In het geval van het hoofdpersonagesyndroom echter, verwijder je jezelf van de realiteit door je voor te stellen dat deze anders is dan deze is of, op zijn minst, jezelf in een andere realiteit voor te stellen dan waar je in verkeert.
.
We moeten er dus duidelijk in zijn dat het hoofdpersonagesyndroom, voor zover we het op dit moment kunnen definiëren, iets anders is dan een strategie voor zelfpresentatie, en dat het, voor zover het mensen ervan weerhoudt om over hun werkelijke situatie na te denken, gevolgen zal hebben die over het geheel genomen schadelijk zullen zijn, zelfs exponentieel.
Het is derhalve zaak dat er meer onderzoek naar komt, om uit te kunnen putten, met betrekking tot het fenomeen, want nu voeren we een aanhoudende inhaalslag met een ongelooflijk snel bewegende digitale wereld.
Zie: The Rational Pig Experiment & Arrested Development Condition
Ref.
'Main Character Syndrome : A Societal Problem'
https://www.youtube.com/watch?v=lW1MYH-Qn3k
https://www.youtube.com/watch?v=ww3Lu57L_18
Gerelateerd:
'Emo-Denken (Sentiment) versus Ratio-Denken (Rede)'
https://vriendenplek.nl/read-blog/1832
'De Wereld Binnenin'
https://vriendenplek.nl/read-blog/577
'De Aard Van Het Beestje'
https://vriendenplek.nl/read-blog/1221
- Biblio:
https://vriendenplek.nl/read-blog/666
https://vriendenplek.nl/read-blog/1177
https://vriendenplek.nl/read-blog/2310
https://vriendenplek.nl/read-blog/3188
