‘17,5 miljard euro fossiele subsidie’ – trap er niet in!

Omdat Extinction Rebellion op snelwegen kalkt dat fossiele bedrijven 17,5 miljard euro subsidie krijgen, neemt iedereen voetstoots aan dat dit ook zo is. Maar het klopt niet. Het betreft een allegaartje van kortingen op heffingen. Verder is er sprake van kwantumkorting. Als ik voor een appel van 11 cent 1,10 euro betaal en u niet, dan krijgt u geen subsidie, maar word ik opgelicht, schrijft Simon Rozendaal.

Het opwekken van stroom kost een paar cent per kilowattuur. U en ik betalen tussen de 20 en 30 cent als het uit een stopcontact komt. Stroom gaat dus vijf tot tien maal ‘over de kop’, zoals het in de horeca wordt genoemd.

Een deel is verklaarbaar: na het opwekken moet stroom worden getransporteerd en daar moet voor worden betaald. Maar verder is het ordinaire belastingheffing. Nou ja, zolang de overheid doet waarvoor ze is bedoeld – kinderen opleiden, ons beschermen tegen idioten die 80 rijden in een winkelstraat met zebrapaden (bij mij om de hoek, de Nieuwe Binnenweg – burgemeester Aboutaleb, alstublieft, doe er nou eens wat aan!) – is belasting betalen een voorrecht.
Geerten Waling: Duurzaamheid is voor gewone mensen een luxeprobleem

Bedrijven als ASML, Philips, DSM en Shell hoeven niet alle heffingen en belastingen op gas en licht te betalen. Andere landen trekken ook aan deze multinationals, zoals we gezien hebben bij Shell, Unilever en RELX, en Nederland wil hen behouden. Zulke bedrijven nemen buitengewoon slimme mensen aan en maken die nog slimmer, en ook wordt er veel verdiend, waar eenieder (en de overheid al helemaal) baat bij heeft.
XR noemt de kortingen op heffingen ‘subsidie’

Dat bedrijven minder heffingen betalen, is geen ‘subsidie’. Als ik voor een appel van 11 cent 1,10 euro betaal en u niet, dan krijgt u geen subsidie maar word ik opgelicht. Maar ja, actiegroep Extinction Rebellion (XR) noemt de kortingen op heffingen ‘subsidie’, kalkt dit op een muur naast de bezette snelweg in Den Haag en tout le monde bauwt het na.

Turkse verkiezingen bepalen vluchtelingenbeleid

De tweede ronde van de Turkse presidentsverkiezingen, zondag 28 mei, zijn van doorslaggevende betekenis, niet alleen voor Turkije maar ook voor Europa. De kernpunten van deze verkiezingen zijn de manier waarop het land omgaat met de vluchtelingensituatie en de gevolgen van de verkiezingsuitslag voor de relatie van Turkije met de EU. Terwijl de dag van de stemming nadert, is Turkije verwikkeld in een hevig getouwtrek om de vier miljoen Syrische vluchtelingen, een strijd die diepe kloven in de samenleving en het politieke apparaat blootlegt.

Kemal Kilicdaroglu, de kandidaat van de oppositie, heeft een ferm standpunt ingenomen over het vluchtelingenvraagstuk. Als hij de verkiezingen wint dan, zo belooft Kilicdaroglu, zullen de vluchtelingen over twee jaar, of eerder, teruggestuurd worden naar hun eigen land. Deze retoriek wijkt af van zijn vorige verklaring, waarin de seculiere presidentskandidaat beloofde vluchtelingen terug te sturen zodra hij was aangetreden. Zijn nieuwe standpunt duidt wellicht op een erkenning van de complexiteit van de kwestie, aangezien veel van deze personen geen wettelijke vluchtelingenstatus hebben. Dit komt omdat Turkije in 1951 een voorbehoud gemaakt heeft bij de ondertekening van het VN-Vluchtelingenverdrag. Het land erkent alleen mensen uit Europa als vluchteling, niet mensen uit het Midden-Oosten.

Het vluchtelingenvraagstuk is in Turkije ook een verzamelpunt geworden voor extreemrechts. Umit Ozdag, de leider van de extreemrechtse Overwinningspartij, heeft met Kilicdaroglu onderhandeld over een protocol om vluchtelingen ‘indien nodig met geweld’ binnen ‘een jaar’ naar huis te sturen. De overeenkomst moet echter nog worden afgerond.

Ook zittend president Recep Tayyip Erdogan wil het vluchtelingenvraagstuk aanpakken, zij het op een meer gematigde manier. In een interview met TRT Haber verklaarde de president dat binnenkort een routekaart voor de veilige terugkeer van vluchtelingen wordt opgesteld, met als doel nog eens een miljoen Syriërs terug te sturen naar hun vaderland. Turkije heeft eerder al 450.000 Syriërs gerepatrieerd, wat wijst op een verschuiving in het regeringsbeleid.

De kwestie heeft echter vele facetten, zoals blijkt uit de woorden van Mevlut Cavusoglu. De minister van Buitenlandse Zaken erkende de repatriëringsinspanningen, maar wees ook op de bijdrage van vluchtelingen aan de arbeidsmarkt, met name in de landbouw. Hiermee wees hij op de mogelijke schadelijke economische gevolgen van het massaal terugsturen van Syrische vluchtelingen.

Even los van alle politieke retoriek gaat het hier om een complex vraagstuk. Turkije kampt met een massale toestroom van vluchtelingen, niet alleen uit Syrië maar ook uit Afghanistan en andere landen. Ondanks repatriëringsinspanningen blijven er veel meer vluchtelingen in Turkije dan er worden teruggestuurd.

De uitslag van de presidentsverkiezingen op 28 mei en de daaropvolgende aanpak van de vluchtelingensituatie zullen daarom verstrekkende gevolgen hebben voor de EU. Turkije speelt een sleutelrol bij het beheersen van de vluchtelingencrisis die Europa de afgelopen jaren heeft overspoeld. Een verschuiving in het Turkse vluchtelingenbeleid kan tot een nieuwe migratiegolf naar Europa leiden, waardoor het beheer van de vluchtelingensituatie door de EU zelf op de helling komt te staan. De EU kijkt daarom angstig toe, in het besef dat de wind van verandering in Turkije een storm naar de Europese kusten kan brengen.

Kortom, de komende Turkse verkiezingen zijn een beslissende gebeurtenis voor Turkije zelf, voor de vluchtelingen die in het land wonen en voor de aangrenzende Europese Unie. De retoriek rond de vluchtelingensituatie heeft diepe maatschappelijke en politieke tegenstellingen in Turkije blootgelegd, maar de realiteit van de situatie vraagt om een genuanceerde aanpak. Of Turkije een toevluchtsoord blijft voor mensen die oorlog en vervolging ontvluchten of zijn grenzen sluit, hangt af van de uitslag van komende zondag. Ook de EU moet zich voorbereiden op mogelijke veranderingen in de houding van Turkije en strategieën ontwikkelen om doeltreffend te reageren. De storm nadert en het effect ervan zal tot ver buiten de Turkse grenzen voelbaar zijn.

De oorlog in Oekraïne werd uitgelokt – en waarom dat van belang is om vrede te bereiken

George Orwell schreef in 1984 dat “Wie het verleden controleert, beheerst de toekomst: wie het heden controleert, beheerst het verleden”. Regeringen werken onophoudelijk om de publieke perceptie van het verleden te vervormen. Over de Oorlog in Oekraïne heeft de regering-Biden herhaaldelijk en ten onrechte beweerd dat de Oorlog in Oekraïne begon met een ongeprovoceerde aanval van Rusland op Oekraïne op 24 februari 2022. In werkelijkheid werd de oorlog uitgelokt door de VS op manieren die toonaangevende Amerikaanse diplomaten al tientallen jaren voorafgaand aan de oorlog hadden voorzien, wat betekent dat de oorlog vermeden had kunnen worden en nu moet worden gestopt door onderhandelingen.

Erkennen dat de oorlog uitgelokt was helpt ons te begrijpen hoe we hem kunnen stoppen. Het rechtvaardigt niet de invasie van Rusland. Een veel betere aanpak voor Rusland zou wellicht geweest zijn om de diplomatie met Europa en de niet-westerse wereld op te voeren om het Amerikaanse militarisme en unilateralisme uit te leggen en tegen te gaan. In feite is de onophoudelijke Amerikaanse druk om de NAVO uit te breiden overal ter wereld wijdverbreid tegenstand. Russische diplomatie in plaats van oorlog zou dus waarschijnlijk effectief zijn geweest.

Het Biden-team gebruikt het woord “ongeprovoceerd” voortdurend, meest recentelijk in Biden’s grote toespraak op de eerste verjaardag van de oorlog, in een recente NAVO-verklaring en in de meest recente G7-verklaring. Mainstream media die sympathiseren met Biden herhalen simpelweg wat het Witte Huis zegt. The New York Times is de grootste schuldige, en omschreef de invasie niet minder dan 26 keer als “ongeprovoceerd”, in vijf redactionele stukken, 14 opiniestukken van NYT-schrijvers en zeven gastop-eds!

Er waren in feite twee belangrijke provocaties van de VS. De eerste was de Amerikaanse intentie om de NAVO uit te breiden naar Oekraïne en Georgië om Rusland in de Zwarte Zeeregio te omringen met NAVO-landen (Oekraïne, Roemenië, Bulgarije, Turkije en Georgië, in tegenwijzerzin). De tweede was de rol van de VS bij het installeren van een Russophobe regime in Oekraïne door de gewelddadige omverwerping van Oekraïnes pro-Russische president, Viktor Yanukovych, in februari 2014. De schietoorlog in Oekraïne begon met Yanukovych’s omverwerping negen jaar geleden, niet in februari 2022 zoals de Amerikaanse regering, de NAVO en de G7-leiders ons willen doen geloven.

Biden en zijn buitenlandbeleidsteam weigeren deze wortels van de oorlog te bespreken. Ze te erkennen zou de regering op drie manieren ondermijnen. Ten eerste, het zou aantonen dat de oorlog vermeden had kunnen worden, of vroeg gestopt, waardoor Oekraïne zijn huidige verwoesting en de VS meer dan 100 miljard dollar aan uitgaven tot nu toe had kunnen besparen. Ten tweede, het zou de persoonlijke rol van president Biden in de oorlog blootleggen als deelnemer aan de omverwerping van Yanukovych, en daarvoor als fervent aanhanger van het militair-industrieel complex en zeer vroege voorstander van NAVO-uitbreiding. Ten derde, het zou Biden naar de onderhandelingstafel dwingen, waardoor de voortdurende drang van de regering voor NAVO-uitbreiding ondermijnd zou worden.

De archieven tonen onweerlegbaar aan dat de Amerikaanse en Duitse regeringen herhaaldelijk beloofden aan Sovjet-president Mikhail Gorbachev dat de NAVO niet “één inch oostwaarts” zou bewegen toen de Sovjet-Unie het Warschaupact militaire alliantie ontbond. Desondanks begon de Amerikaanse planning voor NAVO-uitbreiding vroeg in de jaren 90, ruim voordat Vladimir Poetin president van Rusland was. In 1997 beschreef nationale veiligheidsexpert Zbigniew Brzezinski de NAVO-uitbreidingstijdlijn met opmerkelijke precisie.

Amerikaanse diplomaten en Oekraïnes eigen leiders wisten heel goed dat NAVO-uitbreiding tot oorlog kon leiden. De grote Amerikaanse geleerde-staatsman George Kennan noemde NAVO-uitbreiding een “noodlottige fout”, schrijvend in de New York Times dat, “Een dergelijk besluit mag worden verwacht om de nationalistische, anti-westerse en militaristische neigingen in de Russische opinie te ontvlammen; een negatief effect te hebben op de ontwikkeling van de Russische democratie; de atmosfeer van de Koude Oorlog te herstellen in Oost-West relaties, en om het Russische buitenlands beleid in richtingen te sturen die beslist niet naar onze zin zijn.”

President Bill Clinton’s minister van Defensie William Perry overwoog ontslag te nemen uit protest tegen NAVO-uitbreiding. Terugdenkend aan dit cruciale moment in het midden van de jaren 90, zei Perry het volgende in

2016: “Onze eerste actie die ons echt in een slechte richting zette, was toen de NAVO begon uit te breiden, oost-Europese landen opnemend, sommigen van hen grenzend aan Rusland. Op dat moment werkten we nauw samen met Rusland en begonnen ze te wennen aan het idee dat de NAVO een vriend kon zijn in plaats van een vijand… maar ze waren erg oncomfortabel over het hebben van de NAVO direct aan hun grens en ze deden een sterk beroep op ons om daar niet mee door te gaan.”

In 2008 waarschuwde de toenmalige Amerikaanse ambassadeur in Rusland, en nu CIA-directeur, William Burns, Washington in een uitgebreid bericht over de ernstige risico’s van NAVO-uitbreiding: “Oekraïne en Georgië’s NAVO-aspiraties raken niet alleen een gevoelige snaar in Rusland, ze wekken serieuze zorgen op over de gevolgen voor de stabiliteit in de regio. Rusland neemt niet alleen omsingeling waar, en pogingen om de Russische invloed in de regio te ondermijnen, maar het vreest ook onvoorspelbare en ongecontroleerde gevolgen die de Russische veiligheidsbelangen ernstig zouden kunnen aantasten. Deskundigen vertellen ons dat Rusland in het bijzonder bezorgd is dat de sterke verdeeldheid in Oekraïne over NAVO-lidmaatschap, met een groot deel van de etnisch-Russische gemeenschap tegen lidmaatschap, zou kunnen leiden tot een grote splitsing, met geweld of in het ergste geval, burgeroorlog. In dat geval zou Rusland moeten beslissen of het zou ingrijpen; een beslissing die Rusland niet wil hoeven nemen.”

Oekraïne’s leiders wisten duidelijk dat aandringen op NAVO-uitbreiding naar Oekraïne oorlog zou betekenen. Voormalig Zelensky-adviseur Oleksiy Arestovych verklaarde in een interview in 2019 “dat onze prijs voor toetreding tot de NAVO een grote oorlog met Rusland is.”

Tijdens 2010-2013 zette Yanukovych in op neutraliteit, in lijn met de Oekraïense publieke opinie. De VS werkte heimelijk om Yanukovych omver te werpen, zoals levendig vastgelegd in de tape van toenmalig Amerikaans onderstaatssecretaris van Buitenlandse Zaken Victoria Nuland en Amerikaans ambassadeur Geoffrey Pyatt die de post-Yanukovych regering planden weken voor de gewelddadige omverwerping van Yanukovych. Nuland maakt duidelijk in het gesprek dat ze nauw samenwerkte met toenmalig vicepresident Biden en zijn nationale veiligheidsadviseur Jake Sullivan, hetzelfde Biden-Nuland-Sullivan-team dat nu centraal staat in het Amerikaanse beleid ten aanzien van Oekraïne.

Na Yanukovych’s omverwerping brak de oorlog uit in de Donbas, terwijl Rusland de Krim annexeerde, waar het zijn Zwarte Zee-vloot al decennialang had gestationeerd.

Nu is het tijd om te stoppen met de oorlog. De sleutel tot vrede is onderhandelingen gebaseerd op Oekraïne’s neutraliteit en geen uitbreiding van de NAVO. Dit betekent de terugtrekking van de Russische troepen, de beëindiging van de Amerikaanse wapenleveranties en de terugkeer naar de diplomatie. Het is tijd om de oorlog te stoppen, niet om deze te escaleren.

Provincies schermen met burgerberaad

Onder invloed van verkiezingswinnaar BBB ligt het burgerberaad prominent op de onderhandelingstafel van provincies.

Veel provincies overwegen het burgerberaad een prominente plek te geven in hun coalitieakkoord. Volgens de Tilburgse hoogleraar vergelijkende bestuurskunde Frank Hendriks valt er te leren van eerdere burgerfora. ‘Vergeet het bredere publiek niet.’
Veelbelovende manier

Het burgerberaad, in Nederland aangezwengeld door de G1000-beweging van David Van Reybrouck, wordt gezien als een veelbelovende manier om het verdwenen contact tussen burger en politiek te herstellen. Een groep ingelote burgers buigt zich gedurende een aantal bijeenkomsten over een politiek thema en komt aan het eind met een gemeenschappelijk gedragen advies aan het verantwoordelijk bestuur. Maar zijn alle kwesties die in provincies spelen (stikstof, woningbouw, de wolf) ook voor een burgerberaad geschikt? En hoe zorg je ervoor dat de uitkomst van het beraad serieus wordt genomen?

Burgerberaden werken volgens Tilburgse hoogleraar vergelijkende bestuurskunde Frank Hendriks het best bij onderwerpen die burgers in het hart raken. ‘Succesverhalen zijn bijvoorbeeld de beslechting van langdurige discussies over abortus en het homohuwelijk in Ierland. Of het recente Franse burgerforum over euthanasie. Al zitten er ook allerlei technische aspecten aan, het betreft hier diep-menselijke kwesties waar burgers alleen al vanuit hun eigen levenservaring een relevante competentie voor hebben. Dankzij het burgerberaad, in Ierland gecombineerd met een afsluitend referendum, is de politieke impasse over deze onderwerpen opgelost.’

Een succesfactor daarbij was dat volgens Hendriks het bredere publiek niet werd vergeten. ‘Dat kun je aan de voorkant doen in de vorm van peilingen en ander publieksonderzoek. De uitkomsten daarvan kun je weer als voeding meegeven aan het burgerberaad. Maar je kunt ook na afloop de uitkomsten toetsen van het beraad onder een breder publiek. In Ierland werd dat gedaan in de vorm van een constitutioneel referendum. De voorstellen die uit de burgerberaden kwamen, werden vervolgens door een ruime meerderheid van de Ieren gesteund.'

Verder is de verbinding met de representatieve democratie heel belangrijk. Hendriks: ‘Als die niet goed is geregeld, dan kan een burgerberaad in grote teleurstelling uitmonden. Dat leergeld hebben we betaald in 2006, toen we in Nederland het burgerforum Kiesstelsel hadden. Het was netjes gedaan, maar er was niet bedacht wat de Tweede Kamer vervolgens met het advies aan moest. Toen zijn de uitkomsten vervlogen. Maak vooraf afspraken over het mandaat vanuit het politieke domein. Zodat de uitkomsten ook met ontvankelijkheid kunnen worden teruggegeven.’

Volgens Hendriks is een dergelijke aanpak ook bij provincies toepasbaar. ‘Gelderland heeft bijvoorbeeld al een burgerberaad over het provinciale klimaatbeleid georganiseerd. Creatief aangepakt, met een hybride opzet. De burgers die bij het beraad waren betrokken, werden weer gevoed door een breder burgerpanel. De gouden regel is: maak het onderwerp niet te groot en abstract. Dan wordt het een mission impossible om in vijf, zes weekends samen tot een gedragen oordeel te komen.’

Daarnaast is het volgens hem een voorwaarde dat provincies voldoende ruimte moeten hebben om iets aan het probleem te doen in de vorm van regelgeving, wetgeving of beleid. Hendriks: ‘De wolf zou een interessant vraagstuk kunnen zijn als er ook ruimte is voor beleidswijziging. Het is in elk geval een tastbaar onderwerp: de wolf komt letterlijk en figuurlijk in de leefwereld van mensen. Het is concreet, maar ook weer niet zo concreet dat je zegt: laat het over aan een gespecialiseerde afdeling. Het moet in het tussengebied zitten, en mensen raken. Klimaatbeleid kan vreselijk abstract klinken, maar je kunt er ook een element uitlichten waarover een burgerforum zinvol kan adviseren. Bijvoorbeeld wat een acceptabele verdeling van lasten wordt gevonden.’

Zelfs een abstract onderwerp als stikstof zou zich wat Hendriks betreft lenen voor een burgerberaad. ‘Het ligt eraan welke aspecten je daarvan wilt beoordelen. Als het gaat over goeie manieren om de uitstoot te meten, dan kun je die opdracht beter verstrekken aan raadgevende ingenieurs. Als de vraag wordt: wat is een eerlijk stikstofbeleid dat zowel boer als natuurliefhebber recht doet, dan zou het wel passen bij een burgerberaad.’

Aalsmeer vindt compensatieregeling omwonenden Schiphol ondermaats

De gemeente Aalsmeer heeft scherpe kritiek op de manier waarop het rijk omwonenden van Schiphol wil compenseren voor geluidsoverlast en het woongenot dat ze daardoor inleveren. Op zich is het goed dat er een compensatie komt, maar de regeling zoals minister Mark Harbers (Infrastructuur) die voorstelt vertoont gebreken, schrijft het gemeentebestuur vrijdag in een brief aan de bewindsman.

Zo worden sommige inwoners van Aalsmeer wel gecompenseerd maar anderen niet. De gemeente noemt dat onrechtvaardig en vindt dat álle Aalsmeerders compensatie moeten krijgen. Vooral omdat de geluidsnorm die de Wereldgezondheidsorganisatie stelt voor vliegtuiglawaai, 45 dB(A), in grote delen van de Noord-Hollandse plaats behoorlijk wordt overschreden, tot wel 60 dB(A).
WOZ-waarde

Ook klopt het niet, zegt het college, dat de compensatie wordt gekoppeld aan de WOZ-waarde van de woningen. Daardoor ontstaat “de vreemde situatie dat bewoners van een goed geïsoleerde riante villa meer gecompenseerd worden dan bewoners van een sociale huurwoning”, staat in de brief.

Tot slot schrijft het Aalsmeerse college dat het wat de algehele overlast van Schiphol aangaat niet langer kan: “Het moet slimmer, stiller en schoner en wel direct”. “Zolang dat niet kan met nieuwe technologie (lees stille/stillere vliegtuigen) moet er minder worden gevlogen om de constante geluidsbelasting van de omgeving te doorbreken.”